วิชฺชา อุปฺปตตํ เสฏฺฐา บรรดาสิ่งที่งอกงามขึ้นมา วิชชาประเสริฐที่สุด พุทธพจน์นี้ มาจากเมื่อครั้งหนึ่งมีเทวดาทูลถามพระพุทธเจ้าว่า บรรดาสิ่งที่งอกขึ้น สิ่งอะไรหนอประเสริฐ บรรดาสิ่งที่ตกไป อะไรหนอประเสริฐ บรรดาสัตว์ที่เดินด้วยเท้า ใครเป็นผู้ประเสริฐ บรรดาชนผู้แถลงคารม ใครเป็นผู้ประเสริฐ ฯ เทวดาองค์หนึ่งที่ยืนอยู่ใกล้ ๆ ได้ฟังคำถาม จริงกล่าวแทรกขึ้นมาว่า “เหตุใดท่านจึงถามปัญหาเช่นนี้กับพระพุทธองค์ เราจะตอบคำถามของท่านเอง” จากนั้นจึงตอบคำถามตามความเชื่อของตนว่า บรรดาสิ่งที่งอกขึ้น ข้าวกล้าเป็นประเสริฐ (เพราะเมื่องอกแล้วก็จะเป็นอาหาร) บรรดาสิ่งที่ตกไป ฝนเป็นประเสริฐ (เพราะเมื่อฝนตก ข้าวกล้าทั้งหลายก็จะงอกขึ้น) บรรดาสัตว์ที่เดินด้วยเท้า เหล่าโคเป็นประเสริฐ(เพราะสัตว์ทั้งหลายเมื่อได้บริโภค เบญจโครส [1] แล้วก็จะอยู่สบาย) บรรดาชนผู้แถลงคารม บุตรเป็นประเสริฐ (เพราะบุตรนั้นไม่กล่าวร้ายให้มารดาบิดา) เทวดาองค์อื่นที่ฟังอยู่ แม้จะได้คำตอบจากเทวดาด้วยกัน แต่ก็ยังยืนยันที่จะถามคำถามเหล่านี้กับพระพุทธเจ้าอีกครั้ง พระพุทธเจ้าจึงตรัสพุทธพจน์ขึ้นต้นว่า วิชฺชา อุปฺปตตํ เสฏฺฐา … เป็นคำตอบว่า บรรดาสิ่งที่งอกขึ้น ความรู้เป็นประเสริฐ (เพราะความรู้…

ถึงเป็นเรื่องจริงเรื่องดี ก็ควรพูดให้ถูกเวลา วาจํ ปมุญฺเจ กุสลํ นาติเวลํ วาจัง ปะมุญเจ กุสะลัง นาติเวลัง ไม่ควรเปล่งวาจาที่ดีให้เกินกาล คำพูดนั้นมีความสำคัญมาก คำพูดที่ดีย่อมยังประโยชน์ให้สำเร็จ คำพูดที่ไม่ดีย่อมก่อให้เกิดความเดือดร้อนเสียหาย ดังนั้นจึงควรพูดแต่คำพูดที่ดี และต้องพูดให้เหมาะกับกาลเทศะด้วย คำพูดที่ดีนั้น ประกอบด้วยลักษณะ 5 อย่าง ดังนี้ 1) กล่าวในกาลที่สมควร 2) กล่าวคำสัตย์ 3) กล่าววาจาสุขุม ละเอียด ไม่หยาบคาย 4) กล่าวคำที่มีประโยชน์ในชาตินี้และชาติหน้า 5) กล่าวคำประกอบไปด้วยจิตเมตตา นิทานชาดก: ราธชาดก พราหมณ์กับนกแขกเต้า ในอดีตกาล พระโพธิสัตว์เกิดนกแขกเต้า ชื่อว่า ราธะ มีน้องชื่อ โปฏฐปาทะ พรานคนหนึ่งจับลูกนกแขกเต้าสองพี่น้อง ไปให้แก่พราหมณ์คนหนึ่งในกรุงพาราณสี พราหมณ์เลี้ยงดูนกแขกเต้าไว้ในฐานะบุตร โดยพราหมรณ์มีภรรยาเป็นแต่นางพราหมณี ที่เป็นหญิงไม่รักษาเนื้อรักษาตัว เป็นคนทุศีล วันหนึ่ง ก่อนพราหมณ์จะไปทำการค้า…

มา ชาตึ ปุจฺฉ จรณญฺจ ปุจฺฉ อย่าถามถึงชาติกำเนิด จงถามถึงความประพฤติ • พระไตรปิฎก เล่มที่ 15 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 7 สังยุตตนิกาย สคาถวรรค อรรถกถาสุนทริกสูตรที่ 9 • อมฤตพจนา พุทธศาสนสุภาษิต สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป. อ. ปยุตฺโต)

ปันธรรม: 28 กันยายน 2566 มุ่งร้ายเขา บาปนั้นย่อมเข้าตัว อปฺปทุฏฺฐสฺส นรสฺส ทุสฺสติ สุทฺธสฺส โปสสฺส อนงฺคณสฺส ตเมว พาลํ ปจฺเจติ ปาปํ สุขุโม รโช ปฏิวาตํว ขิตฺโต ผู้ใดประทุษร้ายต่อนรชนผู้ไม่ประทุษร้าย ผู้บริสุทธิ์ ไม่มีกิเลสดุจเนิน บาปย่อมกลับถึงผู้นั้นซึ่งเป็นคนพาลนั่นเอง เหมือนธุลีอันละเอียดที่เขาซัดทวนลมไปฉะนั้น (ขว้างฝุ่นทวนลม) ที่มา: พระไตรปิฎกเล่มที่ 25 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ 17 ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ปาปวรรคที่ 9 เรื่อง นายพรานสุนัขชื่อโกกะ https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=19&p=9 พุทธพจน์นี้ มาจากเรื่องของ นายพรานสุนัขชื่อโกกะกับพระภิกษุรูปหนึ่ง วันหนึ่ง นายพรานสุนัข ชื่อ โกกะ ถือธนูพร้อมฝูงสุนัขออกไปป่า พบกับภิกษุกำลังบิณฑบาตอยู่ระหว่างทาง เห็นแล้วรู้สึกโกรธ และคิดว่า “วันนี้เจอคนกาลกิณี…