กมฺมุนา  โหติ  พฺราหฺมโณ คนจะประเสริฐก็เพราะการกระทำความประพฤติ เกร็ดเรื่องราว: นามสิทธิชาดก ว่าด้วย ชื่อไม่เป็นของสำคัญ กาลครั้งหนึ่ง พระโพธิสัตว์ได้เกิดเป็นอาจารย์ทิศาปาโมกข์อยู่ในเมืองตักสิลา มีศิษย์คนหนึ่งชื่อว่า ปาปกะ (นายบาป) เขาคิดว่าชื่อเขาไม่เป็นมงคล จึงไปหาอาจารย์เพื่อให้ตั้งชื่อใหม่ อาจารย์บอกให้เขาไปหาชื่อที่ตัวเองชอบแล้วจะเปลี่ยนชื่อใหม่ให้ เขาออกเดินทางเพื่อไปหาชื่อใหม่ เมื่อถึงเมืองแห่งหนึ่งซึ่งมีงานศพพอดี จึงถามถึงชื่อคนตาย เหล่าญาติบอกเขาว่าคนตายชื่อว่า ชีวกะ (บุญรอด) เขาถามว่า “ขนาดชื่อบุญรอดยังตายอีกหรือนี่” ญาติจึงบอกว่า “คนเราจะชีวกะ (บุญรอด) หรือ อชีวก (ไม่รอด) ก็ตายทั้งนั้น ชื่อมีไว้ใช้สำหรับเรียกขานกันเท่านั้น เจ้านี่โง่กระมัง” เขาได้ฟังดังนั้นจึงมีความรู้สึกเฉยๆ เรื่องชื่อ แล้วเดินทางกลับเข้าเมืองของตน เมื่อถึงในเมือง เจอนายทุนกำลังจับหญิงผู้หนึ่งมาเฆี่ยนตี จึงถามถึงสาเหตุก็รู้ว่านางไม่ยอมจ่ายดอกเบี้ย ทำให้ต้องถูกลงโทษอย่างนี้ เขาถามว่านางชื่ออะไร พอรู้ว่านางชื่อ ธนปาลี (คนมีทรัพย์) จึงถามว่า “แม้จะชื่อ ธนปาลี (คนมีทรัพย์) ยังไม่มีเงินจ่ายดอกเบี้ยอีกหรือ” พวกนายทุนตอบว่า…

ทนฺโต เสฏฺโฐ มนุสฺเสสุ(ทันโต เสฏโฐ มนุสเสสุ) ในหมู่มนุษย์นั้น ผู้ที่ฝึกแล้วเป็นผู้ประเสริฐ ชีวิตที่มีการศึกษา คือ เรียนรู้ ฝึกหัด พัฒนาอยู่เรื่อย จะเป็นชีวิตที่ประเสริฐ เรียกว่า “ชีวิตประเสริฐ เกิดจากการศึกษา” เกร็ดเรื่องราว: ครั้งหนึ่งเมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จไปยังนครหลวงแห่งแคว้นวังสะ พระนางมาคันทิยาให้สินจ้างแก่คนในเมืองให้ไปรุมด่าพระสมณโคดม พระอานนท์ที่ตามเสด็จด้วยกราบทูลให้ไปที่เมืองอื่นก็ไม่เสด็จไป ทรงให้เหตุผลว่าแม้ไปเมืองอื่นก็ย่อมถูกด่าอยู่ดี จากนั้นจึงแสดงธรรมให้กับทั้งพระอานนท์และผู้ที่มารุมด่า โดยมีเนื้อหาสรุปความได้ว่า การอดกลั้นต่อคำล่วงเกิน เปรียบเหมือนกับช้างศึกที่ทนต่อลูกศรในสงคราม ช้างหรือพาหนะที่ใช้ในการศึก ล้วนเป็นสัตว์ที่ฝึกแล้ว เป็นสัตว์ประเสริฐมนุษย์ที่อดกลั้นต่อคำล่วงเกิน มนุษย์ที่ที่ฝึกตนแล้ว (ได้รับการศึกษา) ย่อมเป็นประเสริฐกว่าสัตว์เหล่านั้น เมื่อเทศนาจบ คนที่รับสินจ้างมาด่าทั้งหลายก็บรรลุโสดาปัตติผล จากหนังสือ เล่าเรียน – ทำงานกันไป ชีวิตได้อะไร ของ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป. อ. ปยุตฺโต)(อ่านเพิ่มเติม: https://www.papayutto.org/th/book_detail/389) พระไตรปิฎก เล่มที่ 25 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๗ ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท…

มา ชาตึ ปุจฺฉ จรณญฺจ ปุจฺฉ ถามถึงชาติกำเนิดไปก็เท่านั้น ถามความประพฤติ (ศีล) สำคัญกว่า จงดูแต่ไฟเถิด แม้จะเกิดจากไม้ต่างชนิด แต่ก็มีเปลวแสงและสีเหมือนกัน บุคคลผู้ฉลาด มีความเพียร รู้จักกีดกันบาปด้วยความละอาย แม้จะเกิดในตระกูลต่ำ ก็เป็นอาชาไนยได้

สพฺเพ ธมฺมา นาลํ อภินิเวสาย สิ่งทั้งปวงไม่ควรยึดมั่นถือมั่น ท่านพุทธทาสถอดความพระพุทธภาษิตนี้ ตามวาทะของท่านเองว่า “ไม่มีอะไรที่น่าเอา ที่น่าเป็น” พระพุทธเจ้าทรงยืนยันไว้ในหลายที่หลายแห่งว่า พระองค์ทรงสอนอยู่ 2 เรื่องเท่านั้น คือ เรื่อง ทุกข์ กับเรื่อง การดับทุกข์ ฉะนั้น ถ้าผู้ใดรู้ถึงคำสอนของพระองค์ ทั้ง 2 เรื่องนี้ คือ ทุกข์ และ การดับทุกข์ ก็ชื่อว่า ได้รับรู้ถึงคำสอนของพระองค์ ทั้งหมด สพฺเพ ธมฺมา นาลํ อภินิเวสาย สิ่งทั้งปวงไม่ควรยึดมั่นถือมั่น พระพุทธภาษิตบทนี้ว่าด้วย ความไม่ยึดมั่นถือมั่น ซึ่งเป็นเหตุให้ถึง ความดับทุกข์ กล่าวคือ ความยึดมั่นถือมั่นสิ่งทั้งปวงว่า “เป็นตัวกู”, “เป็นของกู” เป็นต้นเหตุแห่งความทุกข์ ในทางตรงกันข้าม ขณะไม่มีความยึดมั่นถือมั่น . . . นั้นเอง…

ลพฺภา ปิยา โอจิตฺเตน ปจฺฉา จากพุทธพจน์นี้ บอกให้เรารู้จักเตรียมพร้อมก่อนลงมือทำสิ่งใดสักสิ่งหนึ่ง ซึ่งอาจรวมถึงการใช้ชีวิต ที่ควรพร้อมด้วยความรู้ ความสามารถ รวมถึง คุณธรรม เพื่อนำไปสู่ความสำเร็จ เปรียบเสมือนการปลูกต้นไม้ ซึ่งต้องเตรียมดิน รดน้ำ ใส่ปุ๋ย ดูแลเอาใจใส่ จึงจะออกดอกออกผลได้ ทั้งนี้ ในขณะที่รอผลนั้น ขอเพียงมีความมุ่งมั่นตั้งใจ อดทน รอคอยผลลัพธ์ สิ่งสำคัญ ความไม่ประมาท พร้อมรับมือกับสิ่งต่าง ๆ อยู่เสมอ